(Tôi không phải của một người sống bằng nghề luật , đây chỉ là bài viết dựa theo sự hiểu biết và kinh nghiệm thực tế mà thôi. Đã từng làm thông dịch viên cho cảnh sát / luật sư trong nhiều năm, tôi đã trực tiếp có mặt tại tòa theo dõi từ đầu tới cuối , gồm các vụ xử án lớn nhỏ và theo dõi qua truyền hình trực tiếp vụ xử án lớn nhất thế kỷ , đó là vụ xử án giết người của O.J. Simpson[1]. )
Một biểu tượng được dùng cho công lý đó là một người bịt mắt cầm cân để xem bên nào nặng cân hơn . Bịt mắt để chứng tỏ cho một sự công minh tuyệt đối , không thiên vị. Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền, Điều 11 đã nói: "Bị cáo về một tội hình sự có quyền được coi là vô tội cho đến khi bị chứng minh có tội theo luật trong một phiên xử công khai mà bị cáo đã có tất cả những bảo đảm cần thiết để bảo vệ bị cáo " .( innocent until proved guilty according to law in a public trial at which he has had all the guarantees necessary for his defence."
Để đảm bảo cho sự công minh tuyệt đối đó chính là quyền được im lặng ( the right to remain silent ). Quyền im lặng có thể bắt nguồn từ thế kỷ 16 , nhưng chính thức được công nhận tại Anh quốc vào cuối thế kỷ thứ 17.
Quyền giữ im lặng là một quyền hợp pháp được công nhận, một cách rõ ràng hoặc theo quy ước, trong nhiều hệ thống pháp luật trên thế giới, đặc biệt trong các nước theo hệ thống pháp lý của Anh quốc triệt để thi hành ( Anh/ Mỹ / Úc /Canada...)
Bất kỳ một vụ xử án nào khi quyền im lặng không được tôn trọng, chánh án được quyền xóa bỏ phiên tòa tức tuyên bố người bị can không bị truy tố không kể đến sự nghiêm trọng của nó. Nói vậy để hiểu rõ hơn về sự quan trọng của quyền im lặng
CỤ THỂ QUYỀN IM LẶNG ĐƯỢC THỰC THI RA SAO ?
Trước hết , hiểu rõ hơn về quyền được im lặng phải nói đến quyền được biết về quyền lợi của mình. Đối với tất cả những người di dân ở Canada khi bị bắt đều có quyền có thông dịch. Bỏ qua yêu cầu này của bị cáo đồng nghĩa với việc quyền im lặng không được tôn trọng[2].
I - Quyền im lặng bao gồm cả trong lúc cảnh sát đang điều tra
Đó chính là quyền từ chối nói chuyện hay hợp tác dưới mọi hình thức. Một trường hợp được báo chí theo dõi tại Toronto,Canada sau khi vụ giết người xảy ra và cảnh sát có rất nhiều bằng chứng nhưng chưa đủ căn cứ bắt giữ, kẻ giết người từ chối đi thử DNA khiến cảnh sát phải theo dõi để lấy ống múc nước khi kẻ sát nhân uống xong bỏ ra túi rác. Sau khi xác định đúng như DNA để lại hiện trường , cảnh sát mới đủ bằng chứng để bắt.
II - Quyền im lặng phải được nói rõ ngay sau khi bị bắt
Khi cảnh sát cảm thấy có đủ bằng chứng để đưa một nghi can ra tòa ( kể cả phạm pháp quả tang hay nơi công cộng nhiều người biết ) , cảnh sát phải có trách nhiệm nói vời bị can những điều sau :
1, Bị bắt vì tội gì
2, Quyền được im lặng. Nếu bị can nói ra điều gì , cảnh sát có thể lấy đó làm bằng chứng chống lại bị can tại tòa.
3, Quyền được liên lạc với luật sư ngay lập tức :
Nếu không có luật sư riêng , cảnh sát có trách nhiệm liên lạc với luật sư miễn phí cho bị can. Khi bị can đang nói chuyện với luật sư trực tiếp hay trên phone, cảnh sát tuyệt đối không được nghe trộm.
III - Quyền được im lặng trong phiên tòa :
Điều này có nghĩa là bị can có quyền lựa chọn lên trên tòa ngồi ghế nhân chứng ( witness ) đối chất hay không.
Trách nhiệm chứng minh một người có tội là bên công tố viên ( Viện Kiểm Sát - theo cách nói của pháp lý Việt Nam ). Nếu cảnh sát được bên công tố gọi lên ,cũng chỉ được coi là một nhân chứng, không hơn không kém.
Bản thân tôi đã chứng kiến nhiều lần cảnh sát gần như khóc trên ghế nhân chứng chỉ vì lỗi nhỏ trong lúc làm việc hay làm việc theo một định kiến nào đó .
NHỮNG ĐIỀU CẦN NÓI THÊM :
Một qui định mới của Canada đó là bị can có quyền lùi ngày xử vì bất cứ lý do nào , nhưng phía công tố không được kéo dài quá một năm nếu bên bị can đã sẵn sàng.
Khi một bị can bị bắt , trong vòng 24 tiếng phải được đưa ra toàn để xét xem có được tại ngoại hay không , gọi là Bail Hearing trong tiếng Anh. Tùy vào tính chất của vụ án , bên công tố có thể nêu các điều kiện để được bảo lãnh ra ngoài.
24 tiếng này bất kể là cuối tuần hay ngày lễ theo luật định nhưng thường thường công tố viên chờ đến ngày làm việc gần nhất . Có trường hợp cá biệt khi luật sư của bị can yêu cầu , tòa đã phải xử vào tối chủ nhật.
Nguồn: Facebook: Tuấn Đặng
[1] Bản thân vụ án không phải là vụ án lớn tầm cỡ thế kỷ , nhưng VỤ XỬ ÁN đó được bác chí Mỹ gọi là Trial of Century , tạm dịch là VỤ XỬ ÁN thế kỷ do sự có mặt cúa tất cả các luật sư giỏi nhất nước Mỹ cùng với sự căng thẳng do giữa bên công tố mà Việt Nam thuờng gọi là Viện Kiểm Sát
[2] Điều này áp dụng với bất cứ ai là di dân không kể trình độ học vấn hay thời hạn cư trú , mà người đó tiếng mẹ đẻ không phải là tiếng Anh hay tiếng Pháp
